با گیاه عشقه و خواص درمانی آن آشنا شویم !

عشقه یا عشبه با نام علمی Hedera helix، گیاهی است از خانواده عشقه (Araliaceae)، از پیچ های همیشه سبز است که سه گونه آن در جنگل های شمال ایران وجود دارد و ارقام ابلق و زینتی آن نیز در باغ های شهرها کاشته می شود. به طور کلی در فارسی، عشقه و انواع آن را پاپیتال و دار دوست می نامند. دم برگ آن بلند و پهنه برگ چرمی، تخم مرغی و برگ کامل است. گل های آن چتری زرد مایل به سبز، میوه های آن ریز و سیاه رنگ است .این گیاه علاوه بر زیبایی بی نظیرش، فواید درمانی بسیاری دارد. از این گیاه بیشتر در درمان بیماری های تنفسی به عنوان خلط آور و ضد اسپاسم، استفاده می شود و در دردهای رماتیسمی، عصبی و بیماری های پوستی، مصرف سنتی دارد.

اسامی دیگر گیاه عشقه (پاپیتال)

نام های محلی عشقه در مناطق شمالی ایران عبارت اند از: در آستارا و گرگان رود دار دوست، در رامسر ولگان، در شفارود توی جلی، در گیلان در نور، کجور و مازندران دولگ، ولگم و بلگم، در بعضی نقاط گیلان تبج، در لاهیجان لشک در گرگان بالو، ولو و بلوا و در تهران پاپیتال جز نام های محلی این گیاه است. دربخشی از هند در فصل بهار آن را لباب می نامند. در کتب طب سنتی نیز با نام های عشقه و حبل المساکین و بقله البارده و اخفاک آمده است.

مشخصات ظاهری گیاه عشقه

عشقه، گیاهی است زینتی، زیبا و خزنده که تا ارتفاع ۲۰ متر از تکیه گاه بالا می رود. این گیاه دارای ریشه های ساده قلاب مانند است که به تکیه گاه می چسبد و به سهولت از آن بالا می رود. برگ های آن به رنگ سبز تیره، چرمی، ضخیم، شفاف و همیشه سبز است. شکل ظاهری برگ ها بر دو نوع متفاوت است، به نحوی که برگ های کلی گیاه، پهنکی مرکب از ۵ لوب زاویه دار با ظاهر مشخص دارد، ولی برگ های واقع بر روی شاخه های گلدار آن، ظاهر ساده یا کنار موجدار و نوک تیز و باریک در دو انتها دارد. زمان گل دادن آن پاییز است و میوه آن در زمستان می رسد.

گل ها رنگ مایل به سبز دارد و به صورت گل آذین چتر ساده، مجتمع می گردد. میوه اش سته گوشتدار، به اندازه یک نخود کوچک و به رنگ بنفش مایل به سبز است ولی پس از رسیدن کامل، رنگ سیاه مایل به آبی پیدا می کند. در داخل میوه آن، ۳ تا ۵ دانه جای دارد.

محل رویش و پراکنش گیاه عشقه

عشقه بومی غرب، جنوب و مرکز اروپا و نواحی مدیترانه است و به نقاط دیگر جهان برده شده است. بیشترین بهره برداری از آن، در کشورهای شرق اروپا انجام می شود. امروزه عشقه را به صورت رایج در پارک ها، منازل و باغ های ایران می کارند و در جنگل های شمال ایران از آستارا تا رامیان گرگان انتشار دارد. تزریق عشقه از طریق خوابانیدن شاخه های گیاه و یا از طریق قلمه است که در مورد گونه های مختلف انتخاب می شود.

ترکیبات شیمیایی موثر در گیاه عشقه

از نظر ترکیبات شیمیایی در هر کیلوگرم برگ گیاه در حدود ۰/۲۲۵ میلی گرم اکسید ارسنیک وجود دارد. در برگ های آن در حدود ۱۰ درصد ساپونین و آلفا – هدرین وجود دارد. از عصاره میوه های ریز سیاه آن گلوکوزید هلیکسین گرفته می شود. همچنین این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی نظیر فلاونوئیدها و اسانس نیز می باشد.

نکته: به واسطه وجود ترکیبات سمی در این گیاهان، نباید از گونه های دیگر یا اندام های دیگر این گیاهان استفاده دارویی کرد. به غیر از برگ آن سایر اندام های آن سمی بوده و میوه های آن نیز مسهل می باشد، بنابراین در مصرف خودسرانه و بی رویه آن اجتناب کنید.

خواص و کاربرد گیاه عشقه در طب سنتی

اندام مصرفی این گیاه برگ آن می باشد اما، در چین از ساقه های نازک و سبز آن جوشانده ای درست می کنند که در آن یکی دو گیاه دیگر نیز وارد می کنند و برای رفع سردرد و سرفه می خورند. علاوه بر این، جوشانده گیاه معرق بوده و در باز کردن عادت ماهیانه موثر است. در ساقه ها و پیچک های گیاه مواد سمی وجود دارد در مصرف آن باید احتیاط کرد و زیاد بر حد مجاز مصرف ننمود و زیر نظر پزشک مصرف کرد.

میوه های ریز و سیاه آن مسهل است و جوشانده گیاه از برگ ها و میوه آن به عنوان معرق، محرک و مسهل تجویز می شود. در مورد میوه آن حداکثر ۱۰ تا ۱۲ عدد می توان مصرف نمود. در استعمال خارجی جوشانده برگ عشقه برای تهیه کمپرس به منظور رفع التهاب های پوست و التیام زخم ها نافع است. از برگ هایله شده عشقه مخلوط با کمی قند و دارچین و گرد زغال مرهمی درست می کنند که در زخم های دردناک آثار مفید دارد.

خیسانده برگ عشقه در سرکه برای کچلی به عنوان ضماد در صورتی که به طور مکرر تا یک هفته گذارده شود خیلی مفید است. جوشانده برگ عشقه خاصیت پاک کننده دارد و اگر پارچه های چرک تیره رنگ در آن جوشانیده و شسته شود خیلی خوب تمیز می شود. در استعمال داخلی در دم کرده ها و جوشانده ها حداکثر ۴-۵ گرم برگ عشقه در یک لیتر آب مصرف می شود. از گرد میوه آن به عنوان مسهل ۰/۵ – ۱/۵ گرم مخلوط با عسل در یک پوسیون (شربت دارویی) خوشمزه مصرف می شود.

منبع : اترک