شیرین بیان چیست؟
شیرین بیان که به آن ریشه‌ی شیرین نیز می‌گویند، گیاهی چوبی و چندساله است که تا حدود ۱ تا ۲ متر رشد می‌کند. ریشه‌های بلند و پرچین شیرین بیان به‌صورت افقی و زیر زمین پخش می‌شوند. از ریشه‌ی شیرین بیان بیشتر به‌عنوان شیرین‌کننده در آب‌نبات و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. علاوه‌بر استفاده از شیرین بیان در خوراکی‌ها، این گیاه به‌دلیل خواص درمانی گوناگون خود و افزایش طول عمر و سلامتی از زمان‌های باستان مورد توجه قرار گرفته است.
با گذشت زمان خواص شیرین بیان برای سلامتی بیشتر در جامعه‌ی پزشکی پذیرفته می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که در پژوهش‌های پزشکی هنوز برخی از خواص شیرین بیان برای سلامتی اثبات نشده است. شیرین بیان به شکل‌های فراوانی در دسترس است، مانند شیرین بیان حاوی «گلیسیریزین» (glycyrrhizin) و شیرین بیان «گلیسیریزین» زدایی‌شده (DGL، deglycyrrhizinated licorice).
تاریخچه‌ی شیرین بیان
شیرین بیان ریشه‌ی گیاهی است که «Glycyrrhiza glabra» نام دارد که در فارسی به آن «مَهْک» گفته می‌شود. این گیاه بومی اروپا و آسیاست و در این مناطق در دسته‌ی علف‌ها طبقه‌بندی می‌شود. مصریان باستان عاشق ریشه‌ی شیرین بیان بودند. آنها از چای ریشه‌ی شیرین بیان به‌عنوان درمانی برای همه‌ی دردها استفاده می‌کردند. بعدها شیرین بیان وارد چین شد و به گیاه مهمی در طب سنتی چین تبدیل شد.
میزان مصرف و اشکال مختلف شیرین بیان
عصاره‌ی مایع
عصاره‌ی شیرین بیان معمول‌ترین شکل شیرین بیان است که از آن به عنوان شیرین‌کننده در انواع آب‌نبات‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. میزان مصرف عصاره‌ی شیرین بیان در هر فرد نباید بیش از ۳۰ میلی‌گرم/ میلی‌لیتر از «اسید گلیسیریزیک» باشد. مصرف بیش از این مقدار موجب بروز عوارض جانبی ناخواسته‌ای می‌شود.
پودر
پودر شیرین بیان در فروشگاه‌های موادغذایی بهداشتی و خرده‌فروشی‌های آنلاین عرضه می‌شود. با ترکیب پودر شیرین بیان با ژل (به عنوان پایه) می‌توان پمادی موضعی ساخت که پوست را تمیز می‌کند.
پودر شیرین بیان به‌ویژه در درمان اگزما و آکنه مفید است. می‌توانید پودر شیرین بیان را داخل کپسول‌های گیاهی بریزید و این کپسول‌ها را به‌صورت خوراکی مصرف کنید.
به گفته‌ی سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزان توصیه‌شده‌ی مصرف ریشه‌ی شیرین بیان کمتر از ۷۵ میلی‌گرم در روز است.
چای شیرین بیان
امروزه استفاده از برگ‌های خشک و خردشده‌ی گیاه شیرین بیان به‌صورت چای طرفدار دارد. می‌توانید این نوع چای‌ها را در سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های موادغذایی بهداشتی خریداری کنید.
از چای شیرین بیان برای بهبود سلامت دستگاه گوارشی، تنفسی و غدد فوق کلیوی استفاده می‌شود. معمولا در چای‌های موجود برای سلامت سیستم نایژه‌ای و تنفسی و پاک‌سازی و سم‌زدایی، شکلی از شیرین بیان وجود دارد. برای درمان گلودرد نیز می‌توانید با ترکیب‌کردن ریشه‌ی گل‌ختمی، ریشه‌ی شیرین بیان و پوست درخت نارون چای تهیه کنید. البته مصرف بیش از ۲۵۰ گرم چای شیرین بیان در روز توصیه نمی‌شود.
DGL یا شیرین بیان گلیسیریزین زدایی‌شده
DGL شیرین بیانی است که «گلیسیریزین» آن حذف شده است و سالم‌تر است. میزان «گلیسیریزین» موجود در DGL نباید بیش از ۲ درصد باشد. مصرف DGL برای درمان مشکلات گوارشی توصیه می‌شود، زیرا برای برطرف‌کردن این مشکلات، شیرین بیان باید به‌صورت بلندمدت مصرف شود.
DGL به شکل قرص‌های جویدنی، کپسول، چای و پودر در دسترس است. البته میزان مصرف DGL نباید بیش از ۵ گرم در روز باشد.
ارزش غذایی شیرین بیان
در شیرین بیان انواع گوناگونی از موادمغذی مفید و «فلاونوئیدها» وجود دارد. شیرین بیان منبع خوبی از ویتامین B1 (تیامین)، B2 (ریبوفلاوین)، B3 (نیاسین)، B5 (اسید پانتوتنیک) و ویتامین E (توکوفرول) است. شیرین بیان از موادمعدنی‌ای مانند فسفر، کلسیم، کولین، آهن، منیزیم، پتاسیم، سلنیوم، سیلیکون و روی نیز برخوردار است. شیرین بیان مخزنی از مواد مغذی گیاهی شامل «بتاکاروتن»، «گلیسیریزین»، «گلابریدین» (glabridin)، «ازوئگوئتیدین» (isoliquiritigenin)، «تیمول»، «فنول»، «اسید فرولیک» و «کورستین» است.
خواص شیرین بیان برای سلامتی
۱. درمان آفت یا زخم‌های دهانی
زخم‌های آفتی مکرر و دردناک که به زخم‌های دهانی معروف‌اند، نیز با شیرین بیان بهبود می‌یابد. زخم‌های دهانی یا آفت‌ها زخم‌های غیرمسری کوچکی هستند که در بافت داخل دهان و روی لثه‌ها ایجاد می‌شوند. مطالعات نشان داده است که درمان آفت با عصاره‌ی شیرین بیان منجر به بهبود قابل توجهی در درد و التهاب در افراد شده است. مواد مفید موجود در شیرین بیان به تسریع بهبود این زخم‌ها کمک می‌کند و در تحریک مکانیسم دفاعی بدن مؤثر هستند.
۲. حفاظت از کبد
مطالعات انجام شده نتایج امیدبخشی را درمورد خواص شیرین بیان در حفاظت از کبد نشان داده است. شیرین بیان حاوی «گلیسیریزین» است که با کاهش میزان سمّیت در درمان بیماری های کبد مؤثر است و به تثبیت وضعیت عملکردی طبیعی کبد کمک می‌کند. مطالعه‌ی تحقیقاتی دیگری شواهدی را ارائه داده است که نشان می‌دهد «فلاونوئیدِ ازوئگوئتیدین» موجود در شیرین بیان از خواص آنتی اکسیدانی و مهارکنندگی برخوردار است که به حفاظت از سلول‌های کبدی دربرابر چربی بالا، صدمات ناشی از رژیم غذایی و آسیب ایجاد شده توسط استرس «اکسیداتیو» کمک می‌کند.
۳. درمان اختلالات معده
از ریشه‌ی شیرین بیان برای تسکین مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان در موارد مسمومیت غذایی، زخم معده و سوزش سردل می‌تواند بهبود پوشش داخلی معده را تسریع کند و موجب برقراری دوباره‌ی تعادل شود. این ویژگی به‌دلیل خواص ضدالتهابی و تقویت سیستم ایمنی بدن موجود در «اسید گلیسیریزیک» است.
مطالعه‌ای نشان داده است که «اسید گلیسیریزیک» می‌تواند باکتری سمّی «هلیکوباکترپیلوری» (H. pylori) را مهار کند و مانع از رشد آن در روده شود. پژوهش‌هایی نیز انجام شده که نشان می‌دهد نشانه‌های بیماری افرادی که دچار بیماری زخم معده یا زخم پپتیک (peptic ulcer)، سوزش سردل یا التهاب معده هستند با مصرف DGL بهبود می‌یابد. DGL شکل سالم‌تر شیرین بیان است که درصورت لزوم می‌توان آن را به‌صورت بلندمدت مصرف کرد.
۴. کاهش استرس
استرس طولانی‌مدت و تولید همیشگی آدرنالین و کورتیزول درطول زمان، غدد فوق کلیوی را خسته می‌کند. شیرین بیان می‌تواند به غدد فوق‌کلیوی کمی استراحت بدهد. عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان غدد فوق کلیوی را تحریک می‌کند و موجب می‌شود که میزان هورمون کورتیزول در بدن در سطح سالمی قرار داشته باشد.
۵. درمان رماتیسم مفاصل
عصاره‌ی شیرین بیان دارای خواص مفید برای درمان التهاب است و اثرگذاری آن در درمان رماتیسم مفاصل ثابت شده است. پژوهش‌ها نشان داده است که شیرین بیان می‌تواند در کاهش سطح «سیتوکین‌ها» (cytokin، که موجب التهاب می‌شوند) و رهایی از درد و تورم مفید باشد.
۶. برطرف‌کردن علائم یائسگی و سندروم پیش از قاعدگی
ریشه‌ی شیرین بیان در درمان نشانه‌های یائسگی و سندروم پیش از قاعدگی مؤثر است. شیرین بیان سرشار از «ایزوفلاون»هاست که به حفظ تعادل استروژن و پروژسترون در بدن کمک می‌کنند. مطالعات نتایج مثبتی را درمورد اثربخشی شیرین بیان در کاهش گرگرفتگی های شبانه و بهبود سلامت جسمی و روانی زنان یائسه نشان داده است. شیرین بیان حاوی «فیتواستروژن» است و به افزایش سطح هورمون پروژسترون در بدن کمک می‌کند و در تسکین گرفتگی‌ها و ناراحتی‌های معمول درطول دوران قاعدگی مؤثر است. شیرین بیان با جلوگیری از اثرات هورمونی «آلدوسترون» (aldosterone)، در برطرف‌کردن مشکل تجمع مایعات در بدن نیز مؤثر است.
منبع : چطور
