عسل مهمترین محصول زنبور عسل است که توسط زنبورهای کارگر تولید می شود.اما فعالیت زنبورهای کارگر منحصر به تولید عسل نبوده و محصولاتی همچون ژل رویال و موم را نیز تولید می کنند.به ژل رویال (royal jelly) شاه انگبین، شیر زنبور عسل، شهد شاهانه و غذای ملکه هم  می گویند. این ماده بسیار مغذی و نیرو بخش است. در واقع به عنوان غنی ترین ماده مغذی بیولوژیک شناخته شده و از گذشته های دور به عنوان اکسیر جوانی و مایه حیات در طب باستان استفاده می شده و اکنون نیز در کشورهای پیشرفته جهان استفاده طبی از آن بر پایه تحقیقات دانشمندان در دانشگاه ها و موسسه های تحقیقاتی معتبر رایج است.

تولید ژل رویال

این ماده از دو جفت غده هیپوفارین موجود در طرفین سر زنبوران کارگر جوان ترشح می شود و با بزاق دهان آنها مخلوط می گردد. این ژل، خمیری شکل با رنگ تقریبا سفید تا زرد کمرنگ و طعمی تند و زننده است. این ماده مغذی تا سه روز مورد استفاده همه لاروها قرار میگیرد ولی زنبور ملکه به طور دائم از این ماده تغذیه می شود. بدون ژل رویال هیچ لاروی قادر به رشد نیست و این ماده، ملکه را قادر می سازد که در روزهای تخم ریزی در شبانه روز بیش از ۲۵۰۰ تخم بگذارد که وزن این مقدار بیش از وزن خود ملکه است. همچنین ملکه زنبور عسل به واسطه استفاده از این ماده مغذی حدود ۵ تا ۶ سال عمر می کند در حالی که زنبور های کارگر در فصول فعالیت خود (بهار و تابستان) حدودا در کمتر از ۱۴ تا ۲۴ روز از فعالیت خود میمیرند.

خواص فیزیکی ژل رویال

ژل رویال ماده ایست ژلاتینی سفید مایل به زرد روشن،کلوئیدی و چسبناک با بوی خاص که هنگام حل شدن کمی کف تولید می کند وPH  آن اسیدی می باشد.

تجزیه شیمیایی ژل رویال حضور مواد زیر را در آن اثبات کرده است:

• آب (بیشترین مقدار)
• کلاژن
• کربوهیدرات
• پروتئین (قسمت عمده آن آلبومین و گلبولین است)
• اسید های آمینه ضروری که ۸ نوع آن در این ژل موجود است.
• از جمله اسید های چرب غیر اشباع موجود در آن می توان به ۱- هیدروکسی ۲- دکنوئیک اسید (HAD10) اشاره نمود که تنها درطبیعت در ژل رویال دیده شده و خواص اعجاب انگیزی را در بر دارد.
• استیل کولین
• مواد معدنی همچون کلسیم، آهن، سیلیسیوم، فسفر
• ویتامین های گروه B9,B12,B1,B2,B3,B5,B6,B7,B8,A,C,E.

خواص درمانی ژل رویال

مطالعات وسیعی از سال ۱۸۳۵ میلادی بر روی این ماده اعجاب انگیز صورت گرفته و خواص درمانی متعدد آن را به اثبات رسیده است که به برخی از آنها اشاره میشود:

میکروب کشی: ژل رویال به دلیل داشتن اسید چرب غیر اشباع (HAD10) ضد باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس، اشرشیاکلی، سالمونلا تیفی (عامل حصبه) عمل میکند. همانطور در درمان عفونت های ویروسی که مجاری تنفسی را درگیر می کند موثر است. در ژل رویال پروتئین قوی میکروب کشی بنام (Riyalisin) وجود دارد که اثر قوی بر ضد باکتری های گرم مثبت دارد.

جلوگیری از آلزایمر:در هر گرم ژل رویال یک میلی گرم استیل کولین وجود دارد. استیل کولین ماده مورد نیاز در انتقال پیام های عصبی در بدن انسان است. این ماده در درمان و جلوگیری از آلزایمر، رعشه و فراموشی بسیار موثر است و با آن میتوان فعالیت های فکری را افزایش داد.

جلوگیری از فشار خون:استیل کولین باعث گشاد شدن رگ های خونی نیز شده و موجب کاهش فشار خون در افرادی که از فشار خون بالا رنج میبرند می گردد.

جلوگیری از تصلب شرائین:سخت شدن سرخرگهای قلب که با افزایش سن و افزایش کلسترول خون در بدن انسان ایجاد می شود و (HAD10) موجود در ژل رویال با کاهش ذخیره کلسترول در دیواره سرخرگ باعث کاهش فشار خون میگردد بنابراین از تصلب شرائین پیشگیری می کند.

جوانی و شادابی پوست و ضد پیری:کلاژن، لسیتین، تیامین و ویتامین های A,C,D,Eموجود در ژل رویال برای پوست بسیار مفید است.کلاژن، موجب اتصال بافت به یکدیگر شده و از چروک خوردن پوست جلوگیری می کند. همچنین طول عمر سلولها را نیز افزایش میدهد ضمنا اثر ضد التهابی ژل رویال در روند بهبود زخمهای پوستی نیز موثر است.

ضد سرطانی:ماده (HAD10) به ژل رویال خاصیت ضد سرطانی بخشیده است. همچنین از طریق خاصیت ضد فعالیت استروژن، این ژل مانع رشد سلولهای سرطانی در سرطان پستان میشود. این ماده میتواند سلول های ایمنی را وادار به تولید مواد و عوامل ضد تومور در بدن کند. از جمله این مواد می توان به عامل نکروز دهنده تومور و اینترفرون گاما اشاره کرد. در مشاهدات آزمایشگاهی افزایش مواد فوق در کشت سلول همراه با ژل رویال تایید شده است.

این ماده بسیار مغذی، تاثیر خوبی بر بهبود بیماران سرطانی بعد از پرتو درمانی و شیمی درمانی دارد و باعث افزایش سرعت تولید گلبولهای سفید (WBC) در خون میشود.

بر اساس مشاهدات و تحقیقاتی که تاکنون به دست آمده و همچنین با عنایت به نظر گذشتگان ما در طب سنتی ژل رویال می تواند در تمامی سنین مصرف شود و به عنوان مکمل غذایی مناسب در رژیم غذایی قرار گیرد. البته این ماده اعجاب انگیز به دلیل خواص فوق العاده اش برای افراد بالای ۵۰ سالگی به طور خاص توصیه میشود.

منبع : دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کاشان ، معاونت غذا و دارو