خواص قارچ شیتاکه
قارچ شیتاکه چیست و چه فوایدی دارد؟
وقتی صحبت از قارچ باشد، اغلب افراد به یاد قارچهای دگمهای یا صدفی خوراکی میافتند، اما نوعی قارچ به نام قارچ شیتاکه نیز وجود دارد که عنوان یکی از خوشطعمترین قارچهای گوشتی را به خود اختصاص داده است. اما قارچ شیتاکه چیست؟ این قارچ ژاپنی بهصورت گروهی روی چوبهای در حال پوسیدگی درختان جنگلی، از قبیل شاه بلوط، بلوط، افرا، راش، صنوبر، ممرز و توت میروید. از قارچ شیتاکه به عنوان یکی از قارچهای همهکاره یاد میشود که در اغلب غذاهای آسیایی و حتی غربی قابل استفاده است و از این گذشته طعم بسیار لذیذ آن باعث شده طرفداران زیادی پیدا کند.
قارچ شیتاکه چیست؟ در پاسخ به آن دسته از مخاطبان که تا کنون نام قارچ شیتاکه را نشنیدهاند و میپرسند قارچ شیتاکه چیست؟ باید گفت که قارچ شیتاکه نوعی قارچ خوراکی است که معمولا برای رشدش آب و هوای گرم و مرطوب جنوب شرقی آسیا را ترجیح میدهد و زادگاهش نیز، سرزمین ساموراییها یعنی ژاپن است. این قارچ بهخاطر طعم دلپذیر خود، یکی از محبوبترین قارچها در سراسر جهان است. به این قارچ، “قارچ بلوط دندان ارهای”، “قارچ جنگل سیاه”، “قارچ سیاه”، “قارچ بلوط طلایی” یا “قارچ چوب بلوط” نیز گفته میشود. قارچ شیتاکه به دلیل طعم غنی، دلنشین و فواید سلامتی متنوع خود مورد توجه قرار گرفته است. ترکیبات موجود در شیتاکه ممکن است به مبارزه با سرطان، تقویت ایمنی و حمایت از سلامت قلب کمک کند. قارچ شیتاکه هنگام پخت طعمی غنی، گوشتی و کرهای دارد. هر چند مصرف شیتاکه بهصورت خام نیز رایج است، اما طعم آن در زمان پخته شدن بسیار لذیذتر میشود. قارچهای شیتاکه باریک و قهوهای رنگ، با ساقهای سخت و غیرقابل جویدن هستند. قبل از پختن شیتاکه باید ساقهها از کلاهک جدا شود. کاربردهای قارچ شیتاکه قارچ شیتاکه دو کاربرد اصلی دارد. این قارچ هم به عنوان غذا و هم به عنوان مکمل دارویی استفاده میشود. شیتاکه تازه و خشک را میتوان در انواع غذاها که در ادامه درباره آنها صحبت خواهیم کرد، استفاده نمود. هر چند نوع خشک شده آن کمی خوشمزهتر، گوشتی و تندتر است که اغلب از این طعم خاص به عنوان طعم پنجم (ترش، شور، شیرین، تلخ) نام برده میشود. علاوه بر این، قارچ شیتاکه از دیرباز در طب سنتی چین، ژاپن، کره و روسیه شرقی مورد استفاده قرار میگرفته است. در طب چینی اعتقاد بر این است که شیتاکه باعث افزایش سلامت و طول عمر و همچنین بهبود گردش خون میشود. مطالعات نشان میدهد که برخی از ترکیبات زیست فعال موجود در شیتاکه میتوانند حتی در بهبود روند سرطان و التهاب بدن نیز مداخله کنند. با این حال، بسیاری از این مطالعات هنوز روی حیوانات یا لابراتوارها انجام شده است. دانشمندان در مطالعات روی حیوانات، اغلب از دوزهایی بالاتر از دوزهای مورد نیاز انسان استفاده میکنند. از سوی دیگر، بسیاری از مکملهای مبتنی بر قارچهای موجود در بازار از نظر قدرت آزمایش نشدهاند.
قارچ شیتاکه نوعی قارچ خوراکی است که معمولا برای رشدش آب و هوای گرم و مرطوب جنوب شرقی آسیا را ترجیح میدهد. ارزش غذایی قارچ شیتاکه قارچ شیتاکه کالری کمی دارد، اما منبعی غنی از فیبر، ویتامینهای B و برخی مواد معدنی است. مواد مغذی موجود در ۴ عدد شیتاکه خشک (۱۵ گرم) عبارتند از: کالری: ۴۴ کربوهیدرات: ۱۱ گرم فیبر: ۲ گرم پروتئین: ۱ گرم ریبوفلاوین: ۱۱ درصد از ارزش روزانه نیاسین: ۱۱ درصد از ارزش روزانه مس: ۳۹ درصد ارزش روزانه ویتامین B5: 33 درصد از ارزش روزانه سلنیوم: ۱۰ درصد از ارزش روزانه منگنز: ۹ درصد از ارزش روزانه روی: ۸ درصد از ارزش روزانه ویتامین B6: 7 درصد از ارزش روزانه فولات: ۶ درصد از ارزش روزانه ویتامین D: 6 درصد از ارزش روزانه علاوه بر این، محتوای قارچ شیتاکه مشابه بسیاری از اسیدهای آمینه گوشت قرمز است. همچنین، قارچهای شیتاکه دارای انواع مختلفی از پلی ساکاریدها، ترپنوئیدها، استرولها و لیپیدها هستند. برخی از این ترکیبات اثرات تقویتکننده سیستم ایمنی، کاهش کلسترول و ضدسرطان دارند. البته باید توجه نمود که مقدار این ترکیبات فعال زیستی در شیتاکه بستگی به نحوه و مکان رشد، نگهداری و تهیه قارچ دارد. قارچ شیتاکه چه فوایدی دارد؟ با وجود اینکه محققان به تازگی دریافتهاند که قارچ شیتاکه چیست و چه فواید گسترده و شگفتانگیزی دارد، اما دامنه محبوبیت این قارچ درختی در علم پزشکی به سرعت گسترش یافته است. در ادامه به برخی از فواید این قارچ عجیب خواهیم پرداخت. فواید قارچ شیتاکه برای درمان زگیل تناسلی بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC)، تقریباً همه مردان و زنان در مقطعی از زندگی خود به HPV یا زگیل تناسلی مبتلا میشوند، اما اغلب از آن بیاطلاع هستند. یک مطالعه جدید نشان میدهد که عصاره قارچ ژاپنی شیتاکه میتواند ویروس پاپیلومای انسانی – عامل اصلی سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی – را از بین ببرد. عفونتهای ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، شایعترین عفونتهای جنسی منتقل شده در جهان هستند. این ویروس همچنین عامل حدود ۹۵ درصد سرطانهای مقعد، ۶۵ درصد سرطانهای واژن، ۶۰ درصد سرطانهای دهان و حلق، ۵۰ درصد سرطانهای فرج و ۳۵ درصد از سرطانهای آلت تناسلی است. اگرچه دو واکسن HPV برای کمک به پیشگیری از ابتلای زنان وجود دارد، اما هنوز هیچ درمان مؤثری برای این ویروس پیدا نشده است. با این وجود، قارچ شیتاکه رشد و عملکرد سلولهای سیستم ایمنی بدن را تسریع نموده و از رشد تومور جلوگیری میکند. یافتهها نشان داد که درمان با شیتاکه حداقل ۳ ماه درمان به طول میانجامد، اما برخی از افراد باید درمان را تا ۶ ماه ادامه دهند. فواید قارچ شیتاکه برای درمان کرونا طبق تحقیقات اخیر، بتا گلوکانهای قارچ خوراکی شیتاکه واکنش محافظتی خوبی به طیف وسیعی از عفونتهای ویروسی نشان میدهند. به این ترتیب، قارچ شیتاکه ممکن است به طور بالقوه سیتوکینهای کلیدی دخیل در طوفان سیتوکین را که در موارد شدید COVID-19 تجربه میشود، کاهش دهد.
فواید قارچ سیاه برای پوست عصاره قارچ شیتاکه در برخی از لوسیونها و سرمها یافت میشود و برای پوست فواید زیر را دارد: روشن شدن رنگ پوست با کمک قارچ شیتاکه برای افرادی که دوست دارند بدون درمانهای تهاجمی مانند سفید کردن یا لایهبرداری رنگ پوست خود را روشنتر کنند، عصاره قارچ شیتاکه میتواند کمک کننده باشد. این قارچ حاوی اسید کوجیک است که دومین ماده طبیعی روشن کننده پوست در میان محصولات آرایشی به شمار میرود. این ماده با جلوگیری از تولید ملانین در پوست، میتواند به عمق لایه سطحی پوست نفوذ کند. اما نه به این معنا که تولید ملانین را در پوست متوقف خواهد کرد! اما اگر بهطور منظم استفاده شود، تولید ملانین را تا حد زیادی کند میکند. خواص ضدالتهابی قارچ شیتاکه برای پوست قارچ شیتاکه دارای برخی اثرات ضدالتهابی و آرامشبخش برای پوست است. این قارچها سرشار از ویتامینهای B کمپلکس، به ویژه B3 (نیاسینامید) هستند. این ویتامین به خودی خود دارای خواص ضدالتهابی است و میتواند پوست را در برابر انواع مواد محرک تسکین دهد. این قارچ همچنین حاوی ویتامین D و سلنیوم است که هر دو به محافظت از پوست در برابر آسیبهای محیطی و دهیدراته شدن کمک میکنند. حتی ادعاهایی وجود دارد مبنی بر اینکه عصاره شیتاکه توانایی درمان بیماریهای التهابی پوست، مانند آکنه و اگزما را دارد! خواص آنتی اکسیدانی قارچ شیتاکه برای پوست برای اینکه بهتر مشخص شود قارچ شیتاکه چیست؟ خوب است بدانید که این قارچ اغلب در طب چین باستان به شکل سوپ و سرم استفاده میشد، زیرا حاوی مقدار زیادی آنتی اکسیدان است. در محیط زندگی کنونی، سموم و تشعشعات مضر زیادی، از قبیل آلودگی هوا، مواد شیمیایی صنعتی و حتی نور خورشید وجود دارد. این اتمهای مضر رادیکالهای آزاد نامیده میشوند و در بدن شروع به آسیب رساندن و تخریب سلولها میکنند. از آنجایی که نمیتوان از تنفس هوای هر چند آلوده یا قرار گرفتن در برابر اشعه خورشید اجتناب نمود، استفاده از عصاره قارچ شیتاکه سرشار از آنتی اکسیدان برای مبارزه با رادیکالهای آزاد عالی است و مانع از بین بردن سلولهای سالم پوست میشود. آبرسانی به پوست با کمک قارچ شیتاکه عصاره قارچ حاوی سرامیدها است. سرامیدها ترکیباتی هستند که به پوست برای حفظ یک سد سالم جهت جلوگیری از خروج رطوبت کمک میکنند. علاوه بر این، سرامیدها در جلوگیری از ورود سموم و باکتریها به پوست نیز نقش مهمی دارند. در کنار این موارد، عصاره قارچ شیتاکه سرشار از اسیدهای آمینه ضروری مانند لیسین است که به انتقال متعادل آب از طریق لایههای پوست کمک میکند. برای استفاده حداکثری از توانایی آبرسانی این قارچ، باید عصاره را با یک مرطوب کننده ترکیب نمود. این عمل، رطوبت اضافی را به پوست میافزاید و به عصاره شیتاکه کمک میکند بهطور کامل در لایههای عمیقتر پوست جذب شود. جوانسازی پوست با کمک قارچ شیتاکه عصاره قارچ شیتاکه بهصورت موضعی میتواند با علائم پیری مبارزه کند. قارچ شیتاکه با افزایش جریان خون به تولید کلاژن در بدن کمک میکند. این قارچ همچنین میتواند با کمک اسید فنولیک وراتریک با چین و چروک و خطوط ریز پوست مبارزه کند. اسید کوجیک مازاد موجود در عصاره قارچ شیتاکه نیز میتواند رنگدانههای ناخواستهای را که ممکن است سن را بالاتر نشان دهد (از جمله لکههای پیری، حلقههای تیره و تغییر رنگ) از بین ببرد. سلامت قلب با کمک قارچ شیتاکه قارچ شیتاکه میتواند با کمک سه ترکیب خود به کاهش کلسترول و تقویت سیستم قلب کمک کند: اریتادنین: این ترکیب آنزیم تولید کلسترول را مهار میکند. استرولها: این مولکولها به جلوگیری از جذب کلسترول در روده کمک میکنند. بتاگلوکانها: این نوع فیبر میتواند کلسترول را کاهش دهد. یک مطالعه روی موشهای مبتلا به فشار خون بالا نشان داد که پودر شیتاکه از افزایش فشار خون جلوگیری میکند. همچنین، مطالعهای روی موشهای آزمایشگاهی که از رژیم غذایی پرچرب تغذیه میشدند نشان داد موشهایی که شیتاکه مصرف کرده بودند، چربی کمتری در کبدشان، پلاکهای کمتری روی دیوارههای سرخرگهایشان و سطح کلسترول پایینتری نسبت به موشهایی که هیچ قارچی نمیخوردند، تولید کردند. با این حال، این اثرات باید قبل از هر نتیجهگیری در مطالعات انسانی تأیید شود.
تقویت سیستم ایمنی بدن شیتاکه به تقویت سیستم ایمنی بدن نیز میتواند کمک کند. در یک مطالعه، روزانه دو عدد شیتاکه خشک شده به افراد داده شد. پس از یک ماه، نشانگرهای ایمنی آنها بهبود یافته و سطح التهاب آنها نیز کاهش یافت. این اثر ایمنی ممکن است تا حدی به دلیل وجود یکی از پلی ساکاریدهای موجود در قارچ شیتاکه باشد. از سوی دیگر، با وجود اینکه سیستم ایمنی افراد با افزایش سن ضعیف میشود، اما یک مطالعه روی موشها نشان داد که مکمل مشتق شده از شیتاکه به معکوس کردن ضعف مرتبط با افزایش سن در عملکرد ایمنی کمک میکند.
شیتاکه به تقویت سیستم ایمنی بدن نیز میتواند کمک کند. فعالیت ضدسرطانی پلی ساکاریدهای موجود در قارچ شیتاکه ممکن است اثرات ضدسرطانی داشته باشند. به عنوان مثال، پلی ساکارید لنتینان موجود در شیتاکه با فعال کردن سیستم ایمنی بدن به مبارزه با تومورها کمک میکند. گزارشها حاکی از این است که لنتینان از رشد و گسترش سلولهای سرطان خون نیز جلوگیری میکند. در چین و ژاپن، شکل تزریقی لنتینان در کنار شیمی درمانی و سایر درمانهای اصلی سرطان برای بهبود عملکرد ایمنی و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به سرطان معده استفاده میشود. با این حال، شواهد کافی برای تعیین اینکه آیا مصرف قارچ شیتاکه واقعا بر سرطان تأثیر دارد یا خیر وجود ندارد. اثرات ضدمیکروبی برخی ترکیبات موجود در قارچ شیتاکه دارای اثرات ضدباکتریایی، ضدویروسی و ضدقارچی هستند. اما مگر قارچ شیتاکه چیست که این حجم از اثرات مفید را با خود دارد؟ دقیقا برخی از دانشمندان نیز به این نتیجه رسیدهاند که فواید این قارچ بیش از حد تصور و روزافزون است. آنها کشف پتانسیل ضدمیکروبی شیتاکه را انقلابی مهم در علم پزشکی میدانند. با این وجود، برای برخورداری از حداکثر مزایای ضدمیکروبی شیتاکه، باید عناصر آن در آزمایشگاه تفکیک شده و به صورت داروها به بازار عرضه شوند. مصرف غذایی قارچ شیتاکه، احتمالا تاثیری بر عفونتهای ویروسی، باکتریایی یا قارچی در افراد ندارد. تقویت استخوان قارچ شیتاکه میتواند به مبارزه با عفونت، ارتقای سلامت و تقویت استخوانها کمک کند. این قارچ تنها منبع گیاهی طبیعی ویتامین D است. بدن انسان نیز برای ساختن استخوانهای قوی به ویتامین D نیاز دارد و با این وجود، تعداد کمی از مواد غذایی حاوی این ماده مغذی مهم هستند. میزان ویتامین D قارچها بسته به نحوه رشد آنها متفاوت است. اما شگفت اینجاست که وقتی در معرض نور UV قرار بگیرند، سطوح بالاتری از این ترکیب را تولید میکنند. در یک مطالعه، موشهایی که با رژیم غذایی کم کلسیم و ویتامین D تغذیه شده بودند، علائم پوکی استخوان را نشان دادند. در مقایسه، موشهایی که کلسیم و شیتاکه تقویت شده با اشعه ماوراء بنفش را دریافت کردند، تراکم استخوان بالاتری داشتند. با این حال، لازم به ذکر است که اگرچه قارچ شیتاکه ویتامین D2 را برای بدن تامین میکند، اما در مقایسه با ویتامین D3 موجود در ماهیهای چرب و برخی دیگر از غذاهای حیوانی ارزش غذایی کمتری دارد. عوارض مصرف قارچ شیتاکه اکثر مردم میتوانند با خیال راحت قارچ شیتاکه مصرف کنند، اگرچه ممکن است برخی عوارض جانبی نیز رخ دهد. قارچ شیتاکه قوی است و مصرف مقادیر زیاد آن میتواند تعداد گلبولهای سفید را افزایش داده و پوست را نسبت به قرار گرفتن در معرض نور خورشید حساستر کند. در موارد نادر، افراد ممکن است در اثر خوردن یا دست زدن به شیتاکه خام دچار آلرژی و بثورات پوستی شوند. تصور میشود که این بیماری (درماتیت شیتاکه) توسط لنتینان موجود در قارچ ایجاد میشود. علاوه بر این، استفاده طولانی مدت از عصاره پودر شده قارچ ممکن است باعث عوارض جانبی دیگری، از جمله ناراحتی معده و حساسیت به نور خورشید شود. برخی مطالعات نیز ادعا میکنند سطوح بالای پورین قارچ، میتواند علائمی را در افراد مبتلا به نقرس ایجاد کند. با این وجود، تحقیقات نشان میدهد که مصرف قارچ شیتاکه با کاهش خطر ابتلا به نقرس مرتبط است. در هر صورت، فقط با مصرف شیتاکه پخته میتوان از ابتلا به درماتیت شیتاکه جلوگیری نمود. هر چند تنها حدود ۲ درصد از افرادی که شیتاکه خام مصرف میکنند، دچار این عارضه میشوند و این عارضه هم پس از حدود ۲۴ ساعت فروکش میکند. شایان ذکر است که قارچ شیتاکه هیچ تداخل شناخته شدهای با سایر مکملها یا داروهای تجویزی ندارد.
طریقه مصرف قارچ شیتاکه شیتاکه قارچ خوراکی بومی آسیای شرقی بوده و از زمانهای بسیار دور در ژاپن و سنگاپور شناخته شده و مصرف میشده است. قارچ شیتاکه معمولاً در کشورهای آسیایی مانند سبزیجات به شکل خام خورده میشود، اما آنها را بهصورت تازه، خشک شده یا در مکملهای غذایی مختلف نیز میتوان پیدا کرد. همانگونه که گفته شد قارچ شیتاکه قابلیت مصرف به شکل خام را هم دارد، اما مصرف آن به ویژه برای ذائقه ایرانی بهصورت پخته دلپذیرتر و راحتتر است. چند راه برای پختن قارچ شیتاکه وجود دارد، اما بهترین روش، تفت دادن شیتاکه است که حدود ۱۰ دقیقه طول میکشد و طعمی معطر و لذیذ را به بار میآورد. دستور تهیه آن به این صورت است: ابتدا ساقهها را از کلاهک جدا کنید! ساقهها فیبری، بسیار سفت و تقریبا غیرقابل خوردن هستند. کلاهک قارچها را در تابهای با روغن روی حرارت متوسط به مدت ۵ دقیقه بپزید. ادویههای موردنظرتان، از قبیل زردچوبه، فلفل و پودر سیر را اضافه کنید و ۱ دقیقه تفت دهید. سس سویا، جعفری، آب لیموترش و مقداری کنجد برشته نیز برای امتحان عالی است. اکنون میتوانید لذت چشیدن یک خوراک قارچ وحشی را تجربه کنید. دستورالعملهای بیشتر برای پخت قارچ شیتاکه به شرح زیر است: سرخ کردن: شیتاکهها در کنار سیب زمینی سرخ کرده عالی هستند استفاده در خورشها استفاده در سوپ استفاده در پاستا: مخلوط قارچ با پنیر بز یا پارمزان بینظیر است. استفاده در پیتزا استفاده در سس: طعم گوشتی این سس قارچ وگان معرکه است. استفاده در بوریتو یا مواد پیراشکی استفاده در نوشیدنیهایی، مثل قهوه یا اسموتیها
آیا قارچ شیتاکه ممنوعیت مصرف دارد؟ قارچ شیتاکه زمانی که در حد معمول و متوسط یعنی حدود سه تا هشت قارچ در روز مصرف شود، مشکلی ایجاد نمیکند. اما مقادیر زیاد شیتاکه ممکن است خطر ابتلا به عوارض جانبی احتمالی را افزایش دهد. چه کسانی نباید قارچ شیتاکه مصرف کنند؟ قارچ شیتاکه میتواند علائم بیماریهایی، مانند لوپوس یا مولتیپل اسکلروزیس را تشدید کند. بنابراین، هر فرد مبتلا به اختلالات خود ایمنی به دلیل تأثیرات قوی این قارچ باید از مصرف قارچ شیتاکه اجتناب کند. همچنین، هرکسی که تعداد گلبولهای سفید خون بالا یا ائوزینوفیلی دارد نیز باید از مصرف این قارچ پرهیز کند. مطالعات تا کنون ایمنی قارچ شیتاکه را در مقادیر بسیار بالای دارویی برای زنان باردار یا شیرده شناسایی نکردهاند.
فرق قارچ شیتاکه با گانودرما طب سنتی چین از قارچها برای رفع خستگی، ضعف سیستم ایمنی و استرسهای ناشی از تغییرات فصلی استفاده کرده است. اغلب قارچهای وحشی، به ویژه به دلیل وجود بتا گلوکان (قندهای در هم تنیده) که بهطور گسترده در ژاپن و همچنین در اروپا و ایالات متحده مورد مطالعه قرار گرفته است، مشهورند. قارچ شیتاکه دومین قارچ پرورش یافته در جهان است. اما موادمعدنی اصلی موجود در قارچ شیتاکه چیست؟ شیتاکه حاوی آب، پروتئین، لیپید، کربوهیدرات و همچنین ویتامینها و مواد معدنی است. علاوه بر این، قارچ شیتاکه منبع خوبی از ویتامینها، به ویژه پروویتامین D2 (ارگوسترول) است که تحت نور ماوراءبنفش (UV) و گرما کلسیفرول (ویتامین D2) تولید میکند. در طب سنتی شرقی، شیتاکه به عنوان یک ماده غذایی فعالکننده خون در نظر گرفته شده و برای درمان سرماخوردگی، فرآیندهای ویروسی و سایر بیماریها، مانند معده درد یا سردرد استفاده میشود. قارچ گانودرما در کوههای جنگلی مرطوب و کم نور آسیا در زیستگاههای طبیعی رشد میکند. این قارچ بزرگ و تیرهرنگ با لایه بیرونی براق و بافت چوبی است، برخلاف شیتاکه که به دلیل طعم تلخ و قوام سفت، خوراکی نیست و بهصورت عصاره یا پودر مصرف میشود. گانودرما حاوی اجزای بیواکتیو متعددی است که برای بدن مفیدند و از آن جمله میتوان به ترپنوئیدها، قندهای پیچیده، اسیدهای چرب، پروتئینها و عناصر کمیاب اشاره نمود. گانودرما بهطور سنتی در چین و ژاپن استفاده شده و به عنوان “قارچ جاودانگی” شناخته میشود، زیرا به عنوان یک گیاه مقوی برای افزایش طول عمر، جلوگیری از پیری و تقویت قلب کاربرد دارد. همچنین این قارچ، اثرات مثبت مشخصی بر خواب و سلامت روان دارد.
منبع : مجله سلامتی دکتر کرمانی
دیدگاهتان را بنویسید